گروه بین الملل - رجانیوز: ظریف و جان کری مذاکرات هسته ای برای رسیدن به «گام نهایی» یا «جامع» درباره پرونده هسته ای ایران را کلید زدند.

کری و ظریف روز یکشنبه هفته جاری در حاشیه کنفرانس امنیتی مونیخ برای بحث درباره دور بعدی مذاکرات بین ایران و 1+5  که قرار است روز 18 فوریه (29 بهمن ماه) با هدف رسیدن به توافق نهایی درباره برنامه هسته‌ای ایران برگزار شود، با یکدیگر دیدار کردند.

«جن ساکی» سخنگوی وزارت خارجه آمریکا نیز با تایید این خبر هدف اصلی برگزای چنین دیداری را مذاکرات جامع درباره توافق هسته‌ای عنوان کرد .

مذاکرات جامع موضوعی است که اولین بار به صورت رسمی در توافقنامه ژنو به آن اشاره شده است.

مذاکرات جامع در واقع مکمل توافقنامه ژنو به حساب می آید که الگوگیری از شیوه گام به گام است. شیوه ای که مبتنی بر اقدام متقابل و همزمان از سوی ایران و 1+5 تدوین شده بود و دو سال پیش از سوی وزیر امور خارجه روسیه مطرح شد.

بعد از روی کار آمدن دولت روحانی این شیوه نیز با تعریف سه مرحله ادامه پیدا کرد.

مرحله اول که مربوط به یک توافق مقدماتی یا به عبارتیfreeze for freeze  بود و نتیجه آن در قالب توافقنامه ژنو منتشر شد.

مرحله دوم مذاکرات مقدماتی برای دستیابی به گام نهایی است.

و مرحله سوم مذاکراتی برای تعریف گام نهایی در چارچوبی که در توافقنامه ژنو به آن اشاره شده است.

گام نهایی مرحله ای است که پس از آن با موضوع هسته ای ایران همانند دیگر کشورهای عضو ان پی تی برخورد می شود یا به عبارتی دیگر پس از این مرحله، پرونده هسته ای ایران شکل عادی به خود می گیرد.

10 ویژگی گام نهایی

بر اساس توافقنامه ژنو گام نهایی دارای ویژگی های زیر است:

1)ظرف مدت کمتر از یک سال پس از پذیرش توافقنامه ژنو، کار مذاکرات آن را به اتمام می رسد و اجرای مفاد آن آغاز می شود.

2) دارای بازه زمانی بلند مدت است. (برخی از منایع، از تلاش غرب برای تحمیل بازه 20 ساله به ایران خبر می دهند.)

3)درآن حقوق و تکالیف اعضای معاهده ان‌پی‌تی و توافقنامه‌های پادمانی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مشخص می شود.

4) تمام تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل، چند جانبه و ملی وضع شده علیه فعالیت‌های هسته‌ای، و نیز تحریم‌های مربوط به روابط تجاری، تکنولوژی، امور مالی و انرژی، بر اساس یک برنامه زمانی مورد توافق دو طرف برچیده می شود.

5) در گام نهایی یک برنامه غنی سازی مورد توافق دو طرف با در نظر گرفتن معیار‌های منطبق بر نیازمندی‌های عملی و نیز اعمال محدودیت بر گستره و سطح فعالیت‌های غنی سازی، ظرفیت آن، محل انجام آن و ذخایر اورانیوم غنی شده، برای مدت زمان مورد توافق در نظر گرفته می شود.

6) در گام نهایی مسائلی که از آن به عنوان نگرانی های 1+5 خوانده می شود مربوط به راکتور اراک به صورت کامل برطرف می شود که بر اساس آن هیچگونه بازفرآوری انجام نخواهد شد و تأسیساتی که قادر به انجام بازفراوری باشد، ایجاد نمی‌گردد.

7)در این گام اقدامات مورد توافق ایران و 1+5 درباره شفاف سازی و تقویت و افزایش نظارت‌ها به صورت کامل اجرا می شود.

8) پروتکل الحاقی، که نیازمند ایفای نقش رئیس جمهور و مجلس در ایران است تصویب و اجرا می شود.

9)فعالیت های تحقیق و توسعه با توافق طرفین ادامه پیدا می کند.

10) در خصوص گام نهایی و هر یک از گامهای میانی، این اصل اساسی که «تا در مورد همه چیز توافق نشود، در خصوص هیچ چیزی توافق حاصل نشده است» اعمال می شود.

در پی اجرای موفقیت‌آمیز گام نهایی (یعنی بعد از یک پروسه 10 الی 20 ساله) با برنامه هسته‌ای ایران نیز همانند برنامه‌های غیر تسلیحاتی هسته‌ای دیگر کشورهای عضو ان‌پی‌تی برخورد خواهد شد.

ایران در مذاکرات گام نهایی به دنبال چیست؟

گام نهایی هر چند دارای چارچوب اولیه مورد توافق است اما به کارگیری برخی تعابیر کلی و تفسیر پذیر در بیان این ویژگی ها سبب شده اظهارات متفاوتی از سوی مقامات ایرانی و 1+5 درباره موضوع هسته ای ایران پس از اجرای گام نهایی عنوان شود.

در همین راستا رئیس جمهور آمریکا و برخی دیگر از مقامات این کشور بیان داشته اند در نتیجه مذاکرات هسته ای ایران تاسیسات مربوط به غنی سازی ایران برچیده می شود، اما طرف ایرانی تاکید دارد که این برچیده شدن تاسیسات هسته ای خلاف واقع و غیر واقعی است.

با این حال بر اساس اظهارات و بیانیه های رسمی منتشر شده از سوی مقامات ایرانی و آمریکایی می توان حدود انتظارات آمریکا و ایران را درباره نتیجه مذاکرات مربوط به گام نهایی ترسیم کرد.

1)بر اساس اظهارات منتشر شده در رسانه ها دیپلمات های ایرانی به دنبال آن هستند که به برنامه غنی سازی ایران در گام نهایی و پس از آن احترام گذاشته شود.

2)غنی سازی در ایران باید براساس نیاز‌ها صورت گیرد، تیم مذاکره کننده هسته ای به دنبال آن است که تعریف نیاز از سوی ایران  باشد.

3)تحریم ها از سوی غربی ها دیگر اعمال نشود و به طور کامل برداشته شود.

4)در عین حال شرایط را به گونه ای ایجاد کرد تا طرف غربی مطمئن شود که ایران به دنبال سلاح هسته ای نیست.

5) در گام نهایی پروتکل الحاقی تصویب خواهد شد (بر اساس اظهارات عراقچی در برنامه گفتگوی ویژه خبری)

6)غیر از غنی سازی 20 درصد هیچ چیز دیگری از جمله تاسیسات اراک متوقف نخواهد شد.

7) ایران این آمادگی را دارد که فراتر از پروتکل الحاقی اجازه بازدید از تاسیسات هسته ای را بدهد

8)ایران این آمادگی را دارد که در گام نهایی و بعد از آن غنی سازی اورانیوم را به زیر 5 دردصد یعنی غنی سازی 3.5 درصد متوقف کند( اظهارات تخت روانچی و موسویان)

برنامه آمریکا در مذاکرات نهایی

هر چند دیپلمات های ایرانی پیش از شروع مذاکرات و بدون هیچ گونه پافشاری و اصرار از طرف مقابل با کف خواسته های خود وارد مذاکرات خواهند شد ولی در مقابل مقامات آمریکایی به صورت شفاف و صریح توقعات خود از ایران را برای به نتیجه رسیدن مذاکرات نهایی اعلام کردند.

تا کنون بارها از سوی مقامات ایرانی تاسیسات هسته ای اراک و حق غنی سازی به عنوان دو خط قرمز اصلی ایران در مذاکرات هسته ای عنوان شده است. اما طرف مقابل دقیقا هدف گذاری خود در مذاکرات را بر روی این دو موضوع متمرکز کرده است.

با این حال بررسی بیانیه های رسمی و اظهارات مقامات آمریکایی می تواند درخواست های طرف 1+5 به ویژه آمریکا را برای مذاکرات گام نهایی به شکل شفاف تری ترسیم کرد.

بر این اساس کشورهای مقابل در گام نهایی و بعد از آن به دنبال تثبیت موارد زیر هستند:

1) تعطیلی غنی سازی در ایران و یا ایجاد محدودیت های سنگین برای غنی سازی حداقلی در ایران

2) تعطیلی دائم فردو

3) تعطیلی کامل پروژه آب سنگین در اراک 

4)ایران باید در گام نهایی قطعنامه های شورای امنیت را مورد توجه قرار دهد  و ملاحظات شورای امنیت را به یک نتیجه رضایتبخش برساند.

5) ایران در گام نهایی اقدامات توافق شده در خصوص شفاف سازی  و نظارت های تشدید شده را به عمل آورد.

6) مذاکره بر سر موشک های بالستیک

7) مذاکره در موضوعات حقوق بشر